"Anadolu'ya peşimizden bir diş hastanesi sürüklüyoruz"

Engel Tanımayan Diş Hekimleri Derneği Başkanı Ertuğrul Sabah:

ÖZEL RÖPORTAJ

1. BÖLÜM

İstanbul (Dentalhaber) Türk Dişhekimleri Birliği Hizmet Ödülü sahibi ve Ege Üniversitesi Dişhekimliği Fakültesi emekli öğretim üyesi Prof. Dr. Ertuğrul Sabah, uzun yıllardır  zihinsel engelliler ve yatılı ilköğretim bölge okullarında öğrenim gören yoksul öğrencilere yönelik yürüttüğü projelerle tanınıyor. Bağışlarla oluşturulan seyyar diş kliniği ve gönüllü ekibiyle şehir şehir dolaşan Prof. Dr. Ertuğrul Sabah,  binlerce engelli çocuğun diş tedavisini ücretsiz yapıyor.

Engel Tanımayan Diş Hekimleri Derneği adı altında yürütülen bu özverili çalışmalar, yönetmen Murat Erün tarafından ‘Dişçinin Korkusu’ adlı belgeselle ölümsüzleştirildi. Belgesel film, 11. TRT Belgesel Ödülleri Ulusal Profesyonel Kategorisinde T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Ödülü’nü kazandı.

Bütün bu yoğun tempoyu emeklilik sürecinde de sürdüren Prof. Dr. Ertuğrul Sabah ile İstanbul'da geçen ay gerçekleştirilen FDI Dünya Dişhekimliği Kongresi’nde karşılaştım. Kendine has fötr şapkası ile salonun birinden çıkarken rastladım ona. Kendisi ile uzun süredir yapmayı düşündüğüm söyleşi için zamanı olup olmadığını sordum. O da engelliler ile ilgili yürüttüğü çalışmaları anlatmaya çoktan razıydı. Sonra bir köşeye çekilip toplum ağız ve diş sağlığı adına yürüttüğü çalışmaların hikayelerini dinlemeye başladık. Prof. Dr. Sabah, süreç içinde karşılaştığı güzellikleri, yaşadığı zorlukları bir kere de DENTAL HABER okuyucuları ile paylaştı. Hazırladığımız röportajı sizlerle bir kaç bölüm halinde paylaşacağız.

Erkan Acar

-Hocam engelli çocukların ağız ve diş sağlığı konusunda yaptığınız çalışmalar yakından takip ediyoruz. Türkiye'de ne kadar engelli bulunuyor?

-Tam belli değil ama yüzde 10-15 civarında...  

-Resmi rakamlar daha az gösteriyor...

- Resmi rakamlar değişiyor. Bazen yüzde 5, bazen yüzde 10 deniyor. Tecrübelerinize göre adı konulmamış, binlerce zihinsel engelli çocuğumuz var. Ama benim tahminim yüzde 10-15 civarında.

-Zihinsel engelliler ne oranda?

- Türkiye'de zihinsel engelliler ise bence yüzde 10 civarında. Buna beyin felçliler, otizmliler, down sendromlular da dahil. Tabii Türkiye bu sayıyı tam olarak bilmiyor.

-Neden?

-Çünkü evde saklanan binlerce çocuğumuz var.  Bu zamana kadar herkes evdeki bu çocuklarını nüfus sayımlarında bile saklıyordu.

-Şimdi saklamıyor mu?

-Ben parti tutmam fakat AK Parti engelliler ile ilgili çok güzel yönetmelikler çıkardı. Onlara taraftar değilim. Ama bu zamana kadar engellilerle ilgili bunlar güzel şeyler yapmayı başardı. Ama bunu nasıl başardılar bilmiyorum.

İNSANLAR EVDE SAKLADIKLARI ÇOCUKLARINI ORTAYA ÇIKARMAYA BAŞLADI

-Başarılı olunca ne oldu?

-İnsanlar bundan sonra evde sakladıkları çocukları ortaya çıkarmaya başladı. Bakım parası, bez parası gibi destek verdiler.

-Ama bunu istismar edenler de çok konuşuldu...

-Öyle yani yıllarca çocuğuna bakmamış, o çocuğu başka bir aile almış büyütmüş, 15 sene sonra özel indirimli araba almak için, bakın parası almak için çocuklarını tekrar sahiplenmeye çalışanlar da oldu. Bu suiistimaller bizi ilgilendirmiyor.

-Dünya Dişhekimleri Kongresi'ni nasıl buldunuz?

-Ben yurtdışından döndüğüm 1983'ten beri kongrelere katılırım. Ulusal ve uluslararası kongrelerde engelliler ile ilgili doğru dürüst bir şey bulamam. Bak programa uluslararası kongre olmasına rağmen engelliler ile ilgili küçük bir şey var. Sadece ülkemiz için veya bu kongre için söylemiyorum bu tür toplantılarda engelliler ile ilgili fazla bir şey göremiyorum.

-Engellilerin sorunları belki azalıyor mu?

50-100 SENE SONRA OTİZMLİLER YÖNETECEK DÜNYAYI

-Tam tersi kartopu gibi büyüyor. Bunları bakımları var, ağız ve diş sağlığı sorunları var. Felaket...Örneğin otizmler 38 doğumda bire yükselmiş. 38 doğumda bir otizmli doğuyor. Bu felaket bir rakam biliyor musunuz?

-Neden?

-Bunda 50-100 sene sonra dünyayı otizmliler yönetecek. Bundan kimsenin haberi yok. Ne yapacaksın? Başka bir alternatif var mı? Ya rehabilite edeceksin ya... Hiçbir hazırlık yok. Engelliler ile ilgili bir program yok.

-Hocam Türkiye'de engellilerin ağız ve diş sağlığı sorunlarının çözümü noktasında çok emek veriyorsunuz. Kısaca biraz geçmişe götürün bizi...

-Şimdi tabii Ege Üniversitesi'nde 1983-2019 yılları arasında öğretim üyesi olarak çalıştım. Türkiye'ye gelmeden önce Almanya'da çalıştım biliyorsunuz...

-Hayır bilmiyorum.

-Tabii Almanya'da 7 yıl çalıştım. Bunun 6 yılı engellilerle geçti. Türkiye'ye geldim engellilerle ilgili çalışmaya başladım. Sonrasında da 2001 yılında bir dernek kurdum. O zamanki ismimiz "Ege Ağız Diş Sağlığı Diş Hekimleri Derneği" idi. Şimdi "Engel Tanımayan Diş Hekimleri Derneği" haline geldik.

ANADOLU YOLLARINDA 150 BİN KM KAT ETTİK

-Anadolu'nun her yerine gidiyorsunuz.

-O günden bugüne arkadaşlarımla beraber  Anadolu'da 150 bin kilometre yol kat ettik ki bundan kimsenin bunlardan haberi yok.

-Nerelere gittiniz hocam?

-İzmir merkezli bir derneğiz. Hakkari'ye, Mardin'e gitmediğimiz yer yok. İzmir  neresi Hakkari neresi...

-Orada nerelere gidiyorsunuz hocam?

-Özellikle devlete ait eğitilebilir, öğretilebilir, beyin felçli, downlu çocukların olduğu okullara gidiyoruz.

-İmkanların nasıl hocam, orada ihtiyaç duyduğunuz malzemeleri nasıl karşılıyorsunuz?

-Gittiğimiz yerlere 8-10 unitli modern bir dış kliniği, hastane kurabiliyoruz.

HERŞEYİ BAVULLARIMIZDA TAŞIYORUZ

-Her şeyi yanınızda mı götürüyorsunuz?

-Evet evet... Bavullarımızda her şey var.

-Sizi çağıranlar bir ücret ödüyor mu?

-Hayır sadece bizim yol masrafımızı karşılıyor.

-Muayene ediyorsunuz...

-Yok tedavi de ediyoruz. İmplant bile koyabiliriz ağızlarına. Bizim röntgenimiz var, otoklavımız var her şeyimiz var.

-Gittiğiniz yerlere yanınızda bir hastane taşıyorsunuz...

-Evet, yanımızda diş hastanesini sürüklüyorsunuz. Ama kimin haberi var, kimin umurunda bunlardan. Bin 500 stajer gelip bizle alan çalışması yaptı dağlarda.

-Dağlarda ne yaptınız?

-Dağlarda yatılı bölge okulları var. Devletin böyle 650 yatılı bölge okulu vardı. Bu dönemde 300'e düşürüldü biraz... Bunlar eskiden emekli sandığına bağlı idi. Hepsi devlet memuru... Giysi yardımları var vs falan var. İsterse devlet onları ABD'ye tedaviye gönderebilir. Aslında onlar da sosyal engelli çocuklar. Onların akıllarından başka bir şeyleri yok. Onlar da engelli, sosyal, engelli çocuklar.

-YİBO'lara gidiyorsunuz.

- 8-10 tane köyün ortasında bir devlet bölge okulu yapıyor. Şimdi bu YİBO'lardaki öğrenciler  5 kilometre aşağıda ağız ve diş sağlığı merkezi, hastane veya üniversite hastanesine götürülemiyor veya onlar oraya gitmiyor. Yazık değil mi?

DİŞ HEKİMLERİNİN GENÇLİKLERİ DÖNER SERMAYEYE MAHKUM EDİLDİ

-Ulaşım mı zor hocam?

-Hayır, her gün o YİBO ile kasaba veya il arasında araçlar, et , ekmek, öğretmen taşıyor. Kimsenin umurunda yok. Halbuki bu YİBO'daki çocuklar devlet memuru. Her gün 5 tane çocuğu getir aşağı tedavi olsun. Sistem de para kazansın, döner sermaye para kazansın. Madem diş hekimlerinin gençliklerini döner sermayeye mahkum ettin bari onlar da böyle para kazansın.

EN BÜYÜK DESTEKÇİM KENDİ MESLEKTAŞLARIM

-Büyük gayret ve emek söz konusu çalışmalarınızda...

-Evet biz bunu sağlamaya çalışıyoruz. 200 kusur merkezde çalıştık. Bin 500 stajyer bizle beraber dağlarda çalıştı. 900-1000 civarında diş hekimi bize yardıma geldi. Ben en çok desteği kendi meslektaşlarımızdan gördüm. Ben öğretim üyelerinden o kadar büyük destek görmedim. Bir yere gidiyoruz en az on tane meslektaşımız koşup "Ne lazım, ne getireyim" diye soruyor. Mesela otoklavımız bozuluyor "Hiç önemli değil hocam" diyorlar. Alıyorlar malzemelerimizi kliniklerinde sterilize edip getiriyorlar. Bu bizim için çok büyük bir yardım. Bazen kompresörümüz arıza yapıyor. Kompresörü söküp getirenler bile oluyor.

Prof. Dr. Ertuğrul Sabah kimdir?

Ege Üniversitesi  Dişhekimliği Fakültesi’nden 1976 yılında mezun oldu. 1977-1983 yılları arasında Herborn/Almanya’da serbest dişhekimliği yaptı. 1983’de Giessen/Almanya’da  doktorasını tamamladı. 1983 - 1987 yılları arasında Ege Üniversitesi Dişhekimliği Fakültesi Tedavi Kürsüsü’nde Araştırma Görevlisi olarak görev yaptı. 1988 yılında Ege Üniversitesi Dişhekimliği Fakültesi’nde ilk Pedodonti Doçenti oldu. 1993-2019 yılları arasında Pedodonti  Anabilim  Dalı'nda  Profesör Kadrosunda çalıştı. 2019 yılında emekliye ayrıldı. Engellilerde dişhekimliği, erken ortodontik uygulamalar, alan dişhekimliği ve yerinde verilen dişhekimliği hizmetleri üzerine çalışmalar yapmaktadır.

Engelli hastalara yönelik yapmış olduğu çalışmalarından dolayı İzmir Dişhekimleri Odası Üyesi ve Oda Denetleme Kurulu üyesi olan Prof. Dr. Ertuğrul Sabah’a, Türk Dişhekimleri Birliği Hizmet Ödülü ve Beratı verildi.

Hizmet Ödülü Plaketi ve Beratı; 08.05.2015 tarihinde yapılan Türk Dişhekimleri Birliği 15.Olağan Genel Kurulu’nda Prof. Dr. Ertuğrul Sabah’a takdim edilmiştir.