Kompozit ve Amalgam dolguların ömürleri

Dr. Murat Aydın kaleme aldı.

Dedelerin ve nenelerin ağızlarındaki sallanan dişi çekerken üzerinde hiç kenar çürüğü bulunmayan, sapasağlam amalgam dolgular bulunduğunu görüyoruz. Sorduğumuzda amalgam dolguların 50-60 yıllık olduğunu hayretle ve taktirle öğreniyoruz. Peki neden ortalama 10 yılını doldurmuş kenar çürüğü bulunmayan, sızıntı yapmayan, vitalitesi korunmuş problemsiz kompozit dolgular görmekte zorluk çekiyoruz veya daha nadir görüyoruz. ?

Yanyana duran yaklaşık olarak aynı büyüklükte kompozit ve amalgam dolgular söküldüğünde amalgam dolgunun kavite tabanında sekonder çürüğe rastlanmazken, kompozit dolgunun altında bakteri çoğalmasına bağlı olarak derin bir çürük dentin dokusuna rastlanması klinikte sık karşılaşılan bir tablodur (Hansel C, 1998)

Peki neler oluyor?

Neden hangi kompozit dolguyu kaldırsak altından sekonder çürük çıkıyor? Neden yarım asırlık amalgam dolgular problemsiz olarak ağızda vital olarak kalabiliyor.

Haydi gelin literatür taraması ile amalgam ve kompozit dolguların ömürlerini karşılaştıralım:

722 amalgam 115 kompozit dolgu ve 89 kuron 428 erişkin hastanın ağzında izlenmiştir. Amalgam restorasyonların istatistiksel olarak ağızda kalma süresi 12.8 senedir, kompozit dolgularda ise bu süre 7.8 senedir. Kuronların ömrü ortalama 11 sene olarak ölçülmüştür. Amalgam dolgu, sağlamlık ve ağızda kalma süresi bakımından en uzun ömürlü olanı ve kuron için en uygun alternatif olarak bulunmuştur (Nieuwenhuysen VJP, 2003)

21 senelik zaman dilimini kapsayan 938 makaleden, 1844 amalgam, 1642 kompozit dolgu retrospektif olarak incelenmiş, amalgam dolguların daha uzun ömürlü olduğu görülmüştür. Kompozit dolguda sekonder çürük oluşma oranı, amalgamdan 2.15 katı fazladır. (Moraschini V, 2015)

1202 amalgam ve 747 kompozit dolgu 12 sene boyunca izlenmiş, 293 amalgam (%24.3) ve 114 (%15.2) kompozitin bozulduğu görülmüştür. Eğer bireyde çürük riski yoksa, derin kavitelerde kompozit dolgunun 12 sene bozulmadan dayanabildiği, fakat yüksek çürük riski olduğunda amalgam dolgunun daha üstün olduğu tespit edilmiştir. (Opdam NJ, 2010)

100 hastanın 683 kompozit dolgulu dişi 33 yıl geriye doğru incelenmiştir. Yarıdan fazlasının (353 tanesi) bozulduğu, bozulma sebebinin kırılma ve sekonder çürük olduğu tespit edilmiştir. Geride kalanların şeklini kaybettiği, kenarlarında kuru çürük bulunduğu, birden fazla defa tamir gördüğü not edilmiştir. (Rodolpho DRPA, 2022)

3265 kompozit ve 1935 amalgam dolgu geriye doğru incelenmiş, kompozit restorasyonlarda kırılma ve bozulma riski amalgam dolgulardan çok daha yüksek  bulunmuştur. Risk oranı (RR)1.89, 95% confidence interval P < 0.001 olarak tespit edilmiştir.  En sık rastlanan bozulma sebebi ikincil çürük ve kırılma olarak bulunmuştur. Posteryor restorasyonlarda amalgam dolgunun daha kalıcı ve çürük bakımından daha emniyetli bir materyal olduğu kararına varılmıştır. (Alcaraz RMG, 2014)

Kompozit dolgular amalgamlardan 1.89 kat daha fazla arıza vermektedir. Sık rastlanan arıza kırık ve çürük gelişmesidir. (Hurst D, 2014)

7 yıl süren başka bir çalışmada, 233 çocuğun ağzına aynı klinikte yapılan 891 kompozit dolgu ile 239 çocuğun ağzına yapılan 854 amalgam dolgu karşılaştırılmıştır. Amalgam dolgunun ağızda kalma oranı %94.4 iken kompozit dolguda bu oran %85.5 tir. Kompozit dolguda kenar (sekonder) çürük oluşma riski 3.5 kat fazladır. (Bernardo M, 2007) (Soncini JA, 2007)

En az 5 yıl boyunca izlenen 1194 çalışmayı esas alarak 2865 kompozit posteryor restorasyonun 569 tanesinin bozulduğu tespit edilmiştir. Bu rakam kompozit restorasyonların yaklaşık 5 te biri (%19.86) problem yaratıyor demektir. En sık rastlanan bozulma sebebi sekonder çürük ve kırıktır. (Opdam NJ, 2014)

Kompozit restorasyonlu 103 dişin 98 tanesinin ortalama 11 yıl 7 ay boyunca ağızda kalabildiği gösterilmiştir. (Borgia E, 2019)

Kronik limfositik lösemi tanısıyle izlenmekte olan hastanın ağzındaki amalgam dolgular suçlanmıştır. Dolgular değiştirildikten sonra kanser prognozunda ne de idrardaki civa konsantyrasyonunda hiç bir değişiklik ortaya çıkmamıştır. Amalgam dolgu ile lösemi arasında hiç bir ilişki bulunmadığı rapor edilmiştir. (Blignaut JB, 1993)

1-17 yıl arasında izlenen 24 kompozit dolgunun 13 tanesi ilk 3 sene içinde bozulmuştır. Sadece 7 tanesi 10 yıldan fazla ağızda kalabilmiştir. Kompozit dolguların düşmesi veya kırılarak uzaklaşmasının en önemli sebebi sekonder çürük, marginal defektlerdir. Dolgu yapılırken lastik örtü kullanılmasının kompozit dolgunun kalitesine bir etkisi bulunmadığı anlaşılmıştır. (Brunthaler A, 2003)

226 diş hekiminin 3855 hastaya yaptığı 6218 restorasyonun akibetleri incelenmiştir. 386 tanesi ilk 17.6 ay içerisinde bozulmuştur.Sonuçta amalgam ve kompozit restorasyonlar arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark bulunamamıştır. (McCracken MS, 2013)

17 yıl boyunca 88 vakayı değerlendiren bir retrospektif analizde kullanılan kompozit dolgunun markasından bağımsız olarak restorasyonların çoğu ilk 5 yıl içerisinde bozulduğu görülmüştür. Bozulmanın en sık rastlanan sebepleri kenar boşlukları, ve ikincil çürüklerdir. Ömrü 5 yıldan uzun süren kompozit dolguların bozulma sebepleri ise sırasıyla kırılmalar ve kenar çürükleridir. (Beck F, 2015) Görüldüğü üzere kompozit dolgulu dişin sekonder çürük oluşturması sık rastlanan bir senaryodur.

Sonuç olarak kompozit materyallerin bakteri üremesini veya tutunmasını destekleyerek kenar çürükleri başlatabileceği anlaşılmaktadır. Bu sebeple vital pulpanın ve vital dentinin kalsiyum hidroksit ile korunmasının önemi daha da artmaktadır. Yüksek çiğneme basıncına maruz kalan posteryor restorasyonlarda veya çürük riskinin fazla olduğu durumlarda amalgam dolgu uygun bir alternatif olabilir.

Kaynaklar:

            Hansel C, Leyhausen G, Mai UEH, Geurtsen W. Effects of various resin composite (co)monomers and extracts on two caries-associated micro-organisms in vitro. I Dent Res, 1998; 77:60-67.
                Nieuwenhuysen VJP, D'Hoore W, Carvalho J, Qvist V. Long-term evaluation of extensive restorations in permanent teeth. J Dent. 2003 31(6):395-405. doi: 10.1016/s0300-5712(03)00084-8. PMID: 12878022.
                Moraschini V, Fai CK, Alto RM, Dos Santos GO. Amalgam and resin composite longevity of posterior restorations: A systematic review and meta-analysis. J Dent. 2015 Sep;43(9):1043-1050. doi: 10.1016/j.jdent.2015.06.005. Epub 2015 24. PMID: 26116767.
                Opdam NJ, Bronkhorst EM, Loomans BA, Huysmans MC. 12-year survival of composite vs. amalgam restorations. J Dent Res. 2010 89(10):1063-7. doi: 10.1177/0022034510376071. Epub 2010 Jul 26. PMID: 20660797.
                Rodolpho DRPA, Rodolfo B, Collares K, Correa MB, Demarco FF, Opdam NJM, Cenci MS, Moraes RR. Clinical performance of posterior resin composite restorations after up to 33 years. Dent Mater. 2022 38(4):680-688. doi: 10.1016/j.dental.2022.02.009. Epub 2022 Feb 25. PMID: 35221128.
                Alcaraz RMG, Veitz-Keenan A, Sahrmann P, Schmidlin PR, Davis D, Iheozor-Ejiofor Z. Direct composite resin fillings versus amalgam fillings for permanent or adult posterior teeth. Cochrane Database Syst Rev. 2014 Mar 31;(3):CD005620. doi: 10.1002/14651858.CD005620.pub2. PMID: 24683067.
                Hurst D. Amalgam or composite fillings--which material lasts longer? Evid Based Dent. 2014 Jun;15(2):50-1. doi: 10.1038/sj.ebd.6401026. PMID: 24971858.
                Bernardo M, Luis H, Martin MD, et al. Survival and reasons for failure of amalgam versus composite posterior restorations placed in a randomized clinical trial. JADA 2007;138(6):775-783.
                Soncini JA, Maserejian NN, Trachtenberg F, Tavares M, Hayes C. The longevity of amalgam versus compomer/composite restorations in posterior primary and permanent teeth: findings from the New England Children’s Amalgam Trial. JADA 2007;138(6):763-772.
                Opdam NJ, van de Sande FH, Bronkhorst E, Cenci MS, Bottenberg P, Pallesen U, Gaengler P, Lindberg A, Huysmans MC, van Dijken JW. Longevity of posterior composite restorations: a systematic review and meta-analysis. J Dent Res. 2014 93(10):943-9. doi: 10.1177/0022034514544217. Epub 2014 Jul 21. PMID: 25048250; PMCID: PMC4293707.
                Borgia E, Baron R, Borgia JL. Quality and Survival of Direct Light-Activated Composite Resin Restorations in Posterior Teeth: A 5- to 20-Year Retrospective Longitudinal Study. J Prosthodont. 2019;28(1):e195-e203. doi: 10.1111/jopr.12630. Epub 2017 May 17. PMID: 28513897.
                Blignaut JB, Louw NP. Replacing amalgam fillings with composite inlays--a case report. J Dent Assoc S Afr. 1993 48(5):225-8. PMID: 9511614.
                Brunthaler A, König F, Lucas T, Sperr W, Schedle A. Longevity of direct resin composite restorations in posterior teeth. Clin Oral Investig. 2003 Jun;7(2):63-70. doi: 10.1007/s00784-003-0206-7. Epub 2003 27. PMID: 12768463.
                McCracken MS, Gordan VV, Litaker MS, Funkhouser E, Fellows JL, Shamp DG, Qvist V, Meral JS, Gilbert GH. A 24-month evaluation of amalgam and resin-based composite restorations: Findings from The National Dental Practice-Based Research Network. J Am Dent Assoc. 2013 144(6):583-93. doi: 10.14219/jada.archive.2013.0169. PMID: 23729455; PMCID: PMC3694730.
                Beck F, Lettner S, Graf A, Bitriol B, Dumitrescu N, Bauer P, Moritz A, Schedle A. Survival of direct resin restorations in posterior teeth within a 19-year period (1996-2015): A meta-analysis of prospective studies. Dent Mater. 2015 (8):958-85. doi: 10.1016/j.dental.2015.05.004. Epub 2015 Jun 16. PMID: 26091581.